Ποιός ευθύνεται και πώς προστατεύεται ο ανήλικος από λανθασμένες επιλογές αναδόχων γονέων που απορρίπτουν τα παιδιά για μια ακόμη φορά; Μαθαίνουμε από τα λάθη μας;
Πρόγραμμα Αctive citizens fund – ΄Εργο: Τα δικαιώματα των παιδιών που ζουν σε ιδρύματα/Τα αόρατα παιδιά” – Δράση συνηγορίας
Της Ελένης Γεώργαρου, 19/3/2023
Η Θ. ήταν 7 χρόνων όταν έφτασε στο ίδρυμα. Ο αδελφός της Π. ήταν 9. Πριν προλάβουν τα παιδιά καταλάβουν καλά-καλά τί τους συμβαίνει με την εισαγωγή τους σε έναν καινούριο χώρο και την επαφή τους με καινούρια πρόσωπα και καινούριες συνθήκες ζωής, ξεκίνησε η διαδικασία αναδοχής τους σύμφωνα με τις επιταγές του Υπουργείου Κοινωνικών Υποθέσεων. Μη βιαστείτε παρακαλώ να πείτε, καλά έκανε -το υπουργείο- , γιατί δεν κάνει καθόλου καλά, ειδικά για παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας. Το καλό θα ήταν τα παιδιά να τοποθετούνται απευθείας σε ανάδοχες οικογένειες και αυτό, όταν δεν υπάρχουν πολλά και σοβαρά τραυματικά βιώματα που χρειάζονται μια θεραπευτική και επουλωτική διαδικασία, πριν τα παιδιά κατευθυνθούν σε ανάδοχες οικογένειες. Σε οικογένειες δηλαδή που σήμερα στη χώρα μας, ούτε προετοιμασμένες, ούτε εκπαιδευμένες είναι να διαχειριστούν τις συνέπειες μιας έντονης κακοποίησης και παραμέλησης παιδιών που υφίστανται τη βία για πολλά χρόνια πριν ενταχθούν στο προνοιακό σύστημα. Το ιδανικό λοιπόν θα ήταν – το είπαμε επανειλημμένα – να υπάρχουν κατάλληλες οικογένειες – πρόσωπα υποδοχής για κάθε επιμέρους περίπτωση παιδιών που καταλήγουν στην πρόνοια. Κανονικοί ανάδοχοι που θα “εργαστούν” με το παιδί, θα το παρηγορήσουν, θα το περιθάλψουν και θα βοηθήσουν στην περαιτέρω κοινωνική του ένταξη. Και αυτοί δεν χρειάζεται να είναι ειδικοί επαγγελματίες. Χρειάζεται να είναι ειδικά εκπαιδευμένοι και υποστηριζόμενοι “γονείς”. Πίσω στην ιστορία μας, οι Θ. και ο Π. με πλείστα όσα τραύματα από την νηπιακή τους ηλικία, βρέθηκαν 300 χιλιόμετρα μακριά από το ίδρυμα, “τοποθετημένα” σε ανάδοχη οικογένεια. Την προσωρινή – μόνο – γονική μέριμνα είχε το ίδρυμα με τη γνωστή εισαγγελική διάταξη που από όλως προσωρινό μέτρο κοινωνικής προστασίας των ανηλίκων, τείνει να γίνει, με την συνεπικουρία των εχόντων πλήρη άγνοια της οικογενειακής νομοθεσίας νομοπαρασκευαστών του υπουργείου κοινωνικών υποθέσεων – η “κανονικότητα” της ανάθεσης της γονικής μέριμνας ή της επιμέλειας του ανηλίκου. Δυόμισυ χρόνια μετά τα παιδιά βρίσκονται ακόμη υπό προσωρινή γονική μέριμνα. Οι ανάδοχοι γονείς, αφού κρίθηκαν κατάλληλοι για το έργο αυτό, κρίθηκαν επιπλέον κατάλληλοι να αναλάβουν τη πραγματική φροντίδα των δύο αδελφών. Με την εντελώς πλημμελή και όλως επισφαλή διαδικασία των δέκα συναντήσεων με τα παιδιά, οι κοινωνικοί λειτουργοί αμφοτέρων των μερών συμφώνησαν πως αυτή είναι μια επιτυχής (!) σύνδεση. Η εποπτεία της αναδοχής γινόταν από κοινωνικό λειτουργό δημόσιου φορέα εποπτείας που καθόλου δεν γνώριζε τα παιδιά. Μεγάλο πρόβλημα και μεγάλο λάθος. Το ασκόν την γονική μέριμνα ίδρυμα που γνώριζε καλύτερα παιδιά, λόγω απόστασης δεν ασκούσε στην πραγματικότητα την υποχρέωσή του να φροντίζει διαρκώς για το συμφέρον των παιδιών (άσκηση γονικής μέριμνας) όπως η εισαγγελική διάταξη επίτασσε. ΄Ενας παραλογισμός της νομοθεσίας της αναδοχής, όπως και πολλές άλλες, είναι ότι ο ασκών τη γονική μέριμνα που είναι υπεύθυνος από το νόμο για την ευημερία και προστασία των παιδιών, να μην έχει δικαιοδοσία και άμεση πρόσβαση στην παρακολούθηση της αναδοχής τους. Γνωρίζουν αυτοί που έχουν τη γονική μέριμνα των παιδιών είτε είναι ιδρύματα είτε είναι φυσικά πρόσωπα, πως η αναδοχή των παιδιών και η θεσμοθετημένη εποπτεία μόνο από τους φορείς εποπτείας δεν τους απαλλάσσει από την ευθύνη, εάν συμβεί οτιδήποτε σε ένα παιδί κατά τη διάρκεια της αναδοχής του; Γνωρίζουν ότι συνεχίζουν να ευθύνονται και όταν είναι να αποδοθούν ποινικές ευθύνες για βλάβη του παιδιού , ανεξάρτητα από τις ασυνάρτητες διατάξεις του νόμου της αναδοχής θα κληθούν να απολογηθούν για τον τρόπο με τον οποίο ασκούσαν τη γονική μέριμνα στα παιδιά που τοποθετήθηκαν σε αναδοχή; Πίσω στα παιδιά της ιστορίας μας, συνέβη το όχι και τόσο μη αναμενόμενο γεγονός, οι ανάδοχοι γονείς να “κάνουν πίσω”. Να διαπιστώσουν ότι ο 10χρονος Π. ήδη σε προεφηβική ηλικία είναι μάλλον “μπελάς” γι αυτούς και ότι εφόσον δεν μπορούν να κρατήσουν μόνο την “καλόβολη” ως μικρό κοριτσάκι Θ. δεν μπορούν να συνεχίσουν την αναδοχή των παιδιών. Η ιστορία που επαναλαμβάνεται. Πότε; Μετά σχεδόν ένα χρόνο. Αφού τα παιδιά πίστεψαν ότι βρήκαν το “σπίτι τους”, τη “μαμά” και τον “μπαμπά”, επιστράφηκαν σαν πακέτο, πίσω στο ίδρυμα. Μάλιστα. Η συνεργασία μεταξύ εποπτεύοντος κοινωνικού λειτουργού και κοινωνικής υπηρεσίας του ιδρύματος προφανώς προβληματική και υπολειμματική. Δεν μπορεί μόνο ένας κοινωνικός λειτουργός που εποπτεύει να χειρίζεται μια σημαντική υπόθεση παιδιών των οποίων η ευθύνη ανήκει σε άλλους. Και άλλωστε με ποιά εμπειρία, με ποια γνώση, με ποιά εκπαίδευση; Και τα παιδιά επέστρεψαν αναμφίβολα, ψυχολογικά ράκη, με απορίες που αναμφίβολα δεν τους λύθηκαν. ΄Ενα είναι βέβαιο: ΄Οτι τα παιδιά έμαθαν ΑΚΟΜΗ ΜΙΑ ΦΟΡΑ μετά την απομάκρυνση της φυσικής μητέρας τους, ότι “μπαμπάς” και “μαμά” σημαίνει πρόσωπα που “σε πετούν” έξω από το υποτιθέμενο σπίτι σου, οποτεδήποτε θέλουν. Αν ήμουν υπουργός, γ.γ. πρόνοιας και πρόεδρος του εθνικού συμβουλίου αναδοχής και υιοθεσίας, στέλεχος του υπουργείου κοινωνικών υποθέσεων για την αναδοχή και της υιοθεσία, της Unicef στην Ελλάδα, του ΕΚΚΑ θα ντρεπόμουν. Θα ντρεπόμουν γι αυτά τα παιδιά (όπως είναι βέβαιο και για δεκάδες άλλα περιστατικά που επιμελώς αποκρύπτονται) που αντιμετωπίζονται ως “πειραματόζωα” ενός εξαρχής άσχημα δομημένου συστήματος, ενός συστήματος που πέντε χρόνια μετά δεν κατάφερε ούτε καν να παραμετροποιήσει το θέμα της απόστασης στην τοποθέτηση του παιδιού σε αναδοχή ώστε να είναι δυνατή και η πρόσθετη εποπτεία από την κοινωνική υπηρεσία του ιδρύματος σε συνεργασία με τις υπηρεσίες εποπτείας. Οπωσδήποτε περισσότερα άτομα, μια ομάδα είναι καλύτερα από έναν και μόνο άνθρωπο που εποπτεύει και κρίνει. ΄Ενα σύστημα που δεν καταλαβαίνει από την ισχυρογνωμοσύνη της άγνοιας και της έπαρσης ότι δεν πραγματοποιείς αναδοχή πληγωμένων παιδιών μετά από 10 μόνο συναντήσεις, με πλημμελώς προετοιμασμένους και ουδόλως εκπαιδευμένους ανάδοχους γονείς, μακριά από τον τόπο των ορισμένων για τη γονική μέριμνά τους προσώπων και προσώπων με τα οποία τα παιδιά έχουν δεσμούς που πρέπει να γίνονται σεβαστοί. ΄Οτι όταν μια ανάδοχη οικογένεια ζητά με την αίτησή της ένα παιδί, δεν προωθείς με ευκολία την αναδοχή δύο παιδιών (αδελφών) για να κάνεις εσύ τη δουλειά σου και να παρουσιάζεις μια διαστρεβλωμένη εικόνα της πραγματικότητας των αριθμών, για τους οποίους ΚΑΝΕΙΣ δεν μπορεί να διαπιστώσει την αλήθεια. Είσαι υποχρεωμένος να εργαστείς πολύ περισσότερο με την οικογένεια, να δώσεις περισσότερο χρόνο γνωριμίας και ανάπτυξης δεσμών μεταξύ παιδιών και οικογένειας, να αξιολογήσεις το γεγονός ότι σε αδέλφια με διαφορά ηλικίας και έντονη διαφορά χαρακτήρων και ηλικιακών αναγκών, η πιθανότητα κάτι να μην πάει καλά είναι αυξημένη. Στην κατάσταση αυτή που επαναλαμβάνεται μετά βεβαιότητας όλο και περισσότερο τελευταία, ασχέτως εάν επιμελώς αποκρύπτεται όπως και πολλά άλλα πράγματα σύμφωνα με την τρέχουσα επικαιρότητα, ευθύνη έχουν πολλοί. Και πρέπει να την αναλάβουν. Ευχόμαστε όχι μέσα από “θύματα”. Το – στρεβλά- θεσμοθετημένο σύστημα της αναδοχής πρέπει να διορθωθεί. Τα συμπεράσματα από τις αποτυχημένες αναδοχές να αξιολογηθούν και να αξιοποιηθούν. Τα ιδρύματα που αναλαμβάνουν ακόμη μέχρι σήμερα την επιμέλεια ή/και τη γονική μέριμνα των ευάλωτων παιδιών ΟΦΕΙΛΟΥΝ να συμμετέχουν πιο ενεργά στη διαδικασία σύναψης και εποπτείας της αναδοχής των παιδιών που υποτίθεται προστατεύουν με βάση τις εισαγγελικές και δικαστικές αποφάσεις. Να αρνούνται την αναδοχή παιδιών μακριά από την έδρα τους όταν αυτό εμποδίζει “εν τοι πράγμασι” την άσκηση της γονικής μέριμνας των παιδιών. Το έχουμε ξαναπεί και το επαναλαμβάνουμε: Εάν το κράτος – οι κυβερνήσεις – θέλουν να έχουν τον απόλυτο έλεγχο στο σύστημα για το “καλό” των παιδιών ας αναλαμβάνουν οι κρατικές υπηρεσίες (!) την επιμέλεια των ανηλίκων, πράγμα φυσικά αδύνατον με την υποστελέχωση, την κακή οργάνωση, την έλλειψη εκπαίδευσης και επιμόρφωσης των οργάνων των δημοτικών και δημόσιων κοινωνικών υπηρεσιών. Και ας σταματήσουν το τεράστιο ΨΕΜΑ ότι θα κλείσουν τα ιδρύματα. Αν κλείσουν αυτά ποιός θα αναλαμβάνει την επιμέλεια χιλιάδων κακοποιημένων και παραμελημένων παιδιών; Ποιός θα είναι ο “ενδιάμεσος”; Αστεία πράγματα, αν δεν είχαν τραγικές συνέπειες.
(Η ιστορία είναι πραγματική μεν, αλλά ενδεικτική. Πίσω από τις κλειστές πόρτες δεκάδες τέτοιες ιστορίες συμβαίνουν που συγκαλύπτονται για να μην πληγεί ένα θεσμός που πράγματι πρέπει να διορθωθεί προς το αληθινό συμφέρον των παιδιών. Και ας απαιτήσει χρόνο και πόρους).
