Απόδοση-Επιμέλεια- Σύνταξη: Ελένη Γεώργαρου, νομικός, πρόεδρος “Δικτύου Αναδόχων Γονέων και Εθελοντών “Δικαίωμα στην Οικογένεια”

Aναζητώντας στο διαδίκτυο στοιχεία για την υλοποίηση και εξέλιξη του θεσμού της αναδοχής σε άλλες χώρες για να κάνουμε συγκρίσεις, να υιοθετήσουμε διαπιστώσεις για να βελτιώσουμε ή να μεταρρυθμίσουμε το εγχώριο status του θεσμού – που είναι αλήθεια ότι ακόμη πελαγοδρομεί μεταξύ της αναδοχής ως μιας προσωρινής λύσης για τα παιδιά σε πρόσκαιρο κίνδυνο και της αναδοχής με μονιμότερο χαρακτήρα που θα καταλήξει στη μακροχρόνια εκδοχή της ή στην υιοθεσία – βρέθηκα στον αμερικανικό ιστότοπο verywellfamily.com και στις επτά ερωτήσεις που η συντάκτρια Carrie Craft (C.C.)θεωρεί σκόπιμο – και σωστά – να απευθύνει κανείς στον εαυτό του, πριν αποφασίσει να υποβάλει την αίτησή του για να γίνει ανάδοχος φροντιστής – γονέας.

Διαβάζοντας τις απαντήσεις, αμέσως διαπιστώνει κανείς τις διαφορές στα συστήματα θεωρητικής και εφαρμοστικής προσέγγισης της αναδοχής στις δύο χώρες. Στην Αμερική (Η.Π.Α), στο Ηνωμένο Βασίλειο και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι ανάδοχοι γονείς έχουν ένα σαφές πλαίσιο μέσα στο οποίο τοποθετούνται στο προνοιακό σύστημα για ανήλικους, έχουν δικά τους παιδιά και συμπράττουν ενεργά με τις κοινωνικές υπηρεσίες στην αποκατάσταση του παιδιού για την επιστροφή του στη φυσική του οικογένεια ή την υιοθεσία του. Συνηθέστερα τα παιδιά κατευθύνονται απευθείας από τις ακατάλληλες οικογένειές τους στις ανάδοχες αλλά υπάρχει και η διαδικασία της τοποθέτησης του παιδιού πρώτα σε ίδρυμα και μετά σε ανάδοχη οικογένεια. Αντίθετα εδώ, οι ανάδοχοι γονείς εκτός σπανίων εξαιρέσεων, δεν έχουν δικά τους παιδιά και στρέφονται προς την αναδοχή με τη κρυφή προσδοκία το παιδί να παραμείνει στην οικογένειά τους – εάν φυσικά χρειάζεται- ή ακόμη και να υιοθετηθεί από τους ίδιους καθώς οι διαδικασίες “απελευθέρωσης” ενός παιδιού προς υιοθεσία καθυστερούν τόσο πολύ που καθιστά την υιοθεσία ένα πολύ αργό, επίπονο και ψυχοφθόρο ζήτημα για τη ζωή τόσο των υποψηφίων θετών γονέων όσο και των ανηλίκων που για πολλά χρόνια – αδικαιολόγητα- παραμένουν σε στάδιο μετάβασης και ανασφάλειας.

Καθώς στη χώρα μας δεν υπάρχει η πρακτική – εφαρμόζεται ωστόσο από έναν – δύο φορείς άλλοτε αποτελεσματικά και άλλοτε τυπικά, με αρνητισμό και με τάσεις αποθάρρυνσης των ενδιαφερόμενων – η ενημέρωση και η λεπτομερής πληροφόρηση για τη σημασία και τη διαδικασία της αναδοχής να γίνεται πριν την υποβολή της αίτησης και των δικαιολογητικών στην ηλεκτρονική πλατφόρμα anynet.gr (μπορεί να υποβληθεί αίτηση από τον καθένα με πολύ λίγες και όχι πάντα σωστές πληροφορίες) θα πρέπει πράγματι να υποβάλετε με ειλικρίνεια στον εαυτό σας τις παρακάτω ερωτήσεις ερωτήσεις , πριν καταθέσετε την αίτηση για εγγραφή στο Μητρώο Υποψηφίων Αναδόχων Γονέων. Η αναδοχή δεν έρχεται να καλύψει το κενό της ατεκνίας. Τουλάχιστον όχι πάντα. Καλύπτει πάντως σίγουρα στη χώρα μας, το συναισθηματικό κενό της ανατροφής ενός παιδιού καθώς και την κοινωνική ανάγκη να φανούμε χρήσιμοι και ωφέλιμοι σε κάποιο άλλο ανθρώπινο πλάσμα που μας χρειάζεται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Γι αυτό η ψυχική προετοιμασία των αναδόχων, η εκτίμηση των δυνατοτήτων, η εναλλαγή καταστάσεων και οι αποφάσεις ζωής που πρέπει να ληφθούν σε συγκεκριμένες στιγμές μετάβασης στη ζωή ενός παιδιού απαιτούν συγκρότηση, καλή ψυχική προετοιμασία, ωριμότητα και ψυχραιμία.. Οι επτά ερωτήσεις όπως τις έθεσε η συντάκτριά τους στον αμερικανικό ιστότοπο, αν και το σύστημα έχει διαφορές όπως ήδη αναφέραμε, αφορούν αναμφισβήτητα τον καθένα, που θέλει να μπει στη διαδικασία της αναδοχής, ανεξάρτητα από τις επιλογές που κάνει μέσω της αίτησής τους. Ο λόγος που επιλέξαμε να σας τις παρουσιάσουμε είναι γιατί ανταποκρίνονται ως προς τους βασικούς τους άξονες και στην ελληνική πραγματικότητα. Σε κάθε απάντηση της Αμερικανίδας συντάκτριας προσθέτουμε τις δικές μας απαντήσεις που ανταποκρίνονται στα εγχώρια δεδομένα εφαρμογής της αναδοχής ανηλίκων στην πραγματικότητα και όχι έτσι όπως “εικονικά” παρουσιάζονται από το αρμόδιο υπουργείο. Μετά τις επτά ερωτήσεις ακολουθούν και μία δική μας που ανταποκρίνονται μόνο στις ελληνικές απαιτήσεις του συστήματος.

Αφού συγκεντρώσετε πληροφορίες από έγκυρους ιστότοπους και συζητήσετε με ανθρώπους που έχουν κάνει το συγκεκριμένο βήμα στη ζωή τους ή με ανθρώπους που έχουν τις γνώσεις και την εμπειρία να σας συμβουλεύσουν, απευθύνετε στον εαυτό σας τις ακόλουθες ερωτήσεις:

1.Έχετε ένα ισχυρό περιβάλλον υποστήριξης;

“C.C:Αυτό είναι σημαντικό, καθώς η αναδοχή ενός παιδιού μπορεί να γίνει πολύ αγχωτική μερικές φορές. Είναι καλό να έχετε κάποιον που θα σας ακούσει αν χρειαστεί να ξεσπάσετε, αφού θα αντιμετωπίσετε πολλές και διαφορετικές προκλήσεις. Αν δεν έχετε ήδη ένα σύστημα υποστήριξης και αποφασίσετε να προχωρήσετε με τα σχέδιά σας, φροντίστε να συμμετέχετε σε ομάδες υποστήριξης. Πολλοί φορείς οργανώνουν τις δικές τους συναντήσεις ομάδων υποστήριξης. Εάν όχι, σκεφτείτε να ξεκινήσετε τη δική σας με άλλους ανάδοχους γονείς”.

Ε.Γ: Στην Ελλάδα δεν υπάρχει η δυνατότητα συμμετοχής σε ομάδες υποστήριξης και αλληλοβοήθειας, τουλάχιστον σε τακτική βάση. Συνήθως οι συναντήσεις αναδόχων γονέων γίνονται κατά την διάρκεια των προγραμμάτων εκπαίδευσης όσων υποψηφίων έχουν ήδη ολοκληρώσει τη διαδικασία έγκρισης των τυπικών προϋποθέσεων, έχει ολοκληρωθεί η κοινωνική έρευνα για την καταλληλότητά τους να γίνουν ανάδοχοι γονείς και ξεκινούν το πρόγραμμα επιμόρφωσης υποψηφίων αναδόχων. Συχνά η επικοινωνία αυτή αφήνει πολύ καλές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων που στη συνέχεια γίνονται ανάδοχοι. Επίσης είναι συχνό το φαινόμενο και πολύ ενθαρρυντικό, ότι ανάδοχες οικογένειες που έχουν την πραγματική φροντίδα αδελφών, διατηρούν στενές σχέσεις μεταξύ τους και ανταλλάσσουν πληροφορίες και εμπειρίες, διατηρώντας και την επαφή των αδελφών μεταξύ τους. Η εκπαίδευση ωστόσο θεωρούμε ότι θα έπρεπε να περιλαμβάνει κάποιες ώρες ενημέρωσης από έμπειρους αναδόχους γονείς που είναι σε θέση να απαντήσουν σε πολλές πρακτικές απορίες των υποψηφίων ή ήδη αναδόχων γονέων, πολύ αποτελεσματικότερα από τους ειδικούς επιστήμονες. Μεγάλο πρόβλημα στη χώρα μας είναι ότι πολλοί φορείς δεν παρέχουν λεπτομερές ιστορικό για τα ζητήματα που αφορούν το παιδί προς αναδοχή, από το φόβο μήπως το καταστήσουν μη “θελκτικό” με αποτέλεσμα συχνά να αιφνιδιάζουν τους αναδόχους φροντιστές.

2.Είστε υπομονετικός άνθρωπος;

“C.C: Είστε πρόθυμοι να δίνετε συνεχώς και πολύ σπάνια να παίρνετε κάτι σε αντάλλαγμα, εκτός από τη γνώση ότι βοηθάτε μια οικογένεια”;

Ε.Γ: Η ερώτηση και η απάντηση είναι ιδιαίτερα εύστοχες. Αν θεωρηθεί αντάλλαγμα η χαρά και η ικανοποίηση που δίνει στους αναδόχους γονείς η “ευκαιρία” που προσφέρεται σε ένα παιδί να ζήσει σε ένα υγιές οικογενειακό περιβάλλον πλαισιωμένο από γονεϊκά συναισθήματα και αυτό να εκφράζεται με ευγνωμοσύνη από το παιδί, δεν είναι βέβαιο ότι θα υπάρξει. Υπάρχουν παιδιά, συνήθως τα μεγαλύτερα σε ηλικία που αργούν πολύ να εκφράσουν τα συναισθήματά τους στην ανάδοχη οικογένεια ή να μην τα εκφράσουν ποτέ. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουν δημιουργηθεί συναισθήματα και θετικές εμπειρές ή ότι η “ευκαιρία” πήγε χαμένη. Ναι, υπάρχει περίπτωση οι ανάδοχοι γονείς να νιώθουν ότι ακυρώνεται η προσπάθειά τους, γιατί δεν βλέπουν στο παιδί τα αποτελέσματα που προσδοκούσαν. Είναι ένας λόγος που υπάρχουν ελάχιστες αιτήσεις αναδοχής παιδιών προεφηβικής και εφηβικής ηλικίας ή παιδιών με αναπηρία ή χρόνια νόσο. Είναι γιατί τα παιδιά αυτά θεωρούνται “δύσκολα” και η κατάστασή τους μη αναστρέψιμη. Δεν είναι όμως έτσι. Καμιά (ειλικρινής) προσπάθεια δεν πάει χαμένη ανεξάρτητα από τα άμεσα αποτελέσματα.

3.Είστε προετοιμασμένοι για την ύπαρξη ενός δυστυχισμένου παιδιού στο σπίτι σας;

“C.C.: Πολλοί άνθρωποι μπαίνουν στην ανάδοχη φροντίδα πιστεύοντας ότι σώζουν ένα δυστυχισμένο παιδί από έναν κακοποιητικό γονέα. Αυτοί οι ανάδοχοι γονείς πιστεύουν ότι το παιδί θα είναι ευγνώμον και ανακουφισμένο που θα βγει από την οικογενειακή του κατάσταση. Αυτό σπάνια συμβαίνει. Η κακοποίηση είναι το μόνο που μπορεί να γνωρίζει το παιδί. Η κακή κατάσταση του παιδιού είναι η “φυσιολογική” του. Να είστε προετοιμασμένοι ότι το παιδί θα είναι κάθε άλλο παρά χαρούμενο που βρίσκεται στο σπίτι σας. Με άλλα λόγια, εξετάστε τις προσδοκίες σας. Τι περιμένετε; Όχι μόνο από το παιδί, αλλά και από τους γονείς του, το κράτος και την ίδια την εμπειρία της αναδοχής; Οι υψηλές προσδοκίες μπορεί να οδηγήσουν στην απογοήτευσή σας”.

Ε.Γ: Πολύ σωστά. Στην Ελλάδα όμως η αναδοχή του παιδιού δεν γίνεται απευθείας από την κακοποιητική οικογένεια στην ανάδοχη, εκτός αν πρόκειται για εγκαταλελειμμένο βρέφος. Συνήθως μεσολαβεί η πρώτη τοποθέτηση σε νοσοκομείο, μετά σε ίδρυμα παιδικής προστασίας και ακολουθεί η τοποθέτηση σε ανάδοχη οικογένεια. Καθώς μεσολαβεί και η περίοδος προσαρμογής μετά τη σύνδεση παιδιού και αναδόχων φροντιστών (που θα πρέπει οπωσδήποτε να είναι μεγαλύτερη του ενός μηνός, ιδανικά ένα εξάμηνο για μεγαλύτερα παιδιά) τα παιδιά σε αναδοχή στην Ελλάδα, γνωρίζουν ότι η καλύτερη εκδοχή για το μέλλον τους είναι η ανατροφή σε οικογενειακό περιβάλλον και όχι σε ίδρυμα. Ωστόσο, μπορεί πράγματι τα βιώματα ενός παιδιού να είναι τόσο “δύσκολα” που δεν μπορούν εύκολα ή δε θέλουν, να προσαρμοστούν στο οικογενειακό περιβάλλον και να χρειάζονται πολύ περισσότερο χρόνο από όσο προσδοκούν οι κοινωνικοί λειτουργοί ή οι ψυχολόγοι. Είναι μεγάλη αλήθεια ότι για να δείτε ένα αναδεχόμενο παιδί “χαρούμενο”στο σπίτι σας, χρειάζεται προσπάθεια, υπομονή και χρόνος. Μπορεί να μην ξεπεραστούν και ποτέ τα προβλήματα, κάτι όμως που σχετίζεται κυρίως με την μη συχνή και επαρκή υποστήριξη των κοινωνικών υπηρεσιών, με μη κατάλληλους επαγγελματίες ως επόπτες, με μη επιτυχή σύνδεση αναδόχων γονέων με ένα παιδί ή με την αντικειμενική αδυναμία των τελευταίων να ανταποκριθούν στις ειδικές ανάγκες του παιδιού.

Είστε πρόθυμοι και ικανοί να αντιμετωπίσετε όσα μπορεί να σας “φορτώσουν” τα παιδιά και να μην τα πάρετε προσωπικά;

“C.C:Τα παιδιά που βρίσκονται σε αναδοχή έχουν μερικές φορές παραμεληθεί, κακοποιηθεί σωματικά, σεξουαλικά, διανοητικά και συναισθηματικά. Τα παιδιά μπορεί να είναι θυμωμένα, αγανακτισμένα και λυπημένα. Μπορεί να ξεσπάσουν στους αναδόχους γονείς τους, συνήθως στην ανάδοχη μητέρα. Αυτό είναι πιο δύσκολο από ό,τι φαίνεται, ειδικά όταν σας κλωτσάνε ή σας βρίζουν”.

Ε.Γ.: Ισχύει η απάντησή μας στην ερώτηση 3. Στην Ελλάδα τα παιδιά που καταλήγουν σε ιδρύματα, σχεδόν πάντα, είναι παιδιά που έχουν εγκαταλειφθεί από γονείς ή από το συγγενικό τους περιβάλλον αν δεν υπάρχουν γονείς, έχουν παραμεληθεί με διαφορετικούς τρόπους και ένταση, έχουν κακοποιηθεί σωματικά, ψυχικά και συναισθηματικά και μάλιστα συνήθως για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα πριν ενταχθούν στο προνοιακό σύστημα παιδικής προστασίας. Επειδή τα παιδιά αυτά περνούν πρώτα από ίδρυμα, εάν γίνει μια θεραπευτική δουλειά όσο είναι εκεί – πράγμα σπάνιο- στην ανάδοχη οικογένεια θα υπάρχει μια ηρεμότερη μετάβαση. Συνήθως στο ίδρυμα δεν γίνεται η δουλειά που πρέπει να γίνει, η ανάδοχη οικογένεια αποτελεί μια νέα μετάβαση για το παιδί , μη μόνιμη και ασφαλής και αυτή, και πράγματι, μπορεί κατά την διάρκεια της διαμονής του παιδιού στην ανάδοχη οικογένεια να εμφανιστούν αντιδράσεις που φέρνουν σε αμηχανία και δυσκολία διαχείρισης την ανάδοχη οικογένεια. Αυτό επιτείνεται από το γεγονός ότι μια μερίδα κοινωνικών λειτουργών, παρερμηνεύοντας τις διατάξεις περί προστασίας προσωπικών δεδομένων για το παιδί, δεν παρέχει την κατάλληλη και αναγκαία ενημέρωση στους αναδόχους γονείς για το κοινωνικό, ψυχολογικό, ιατρικό και νομικό ιστορικό του παιδιού. Η παράλειψη αυτή οδηγεί σε καταστάσεις όπου οι ανάδοχοι γονείς-φροντιστές αιφνιδιάζονται, σοκάρονται ή αισθάνονται ανίκανοι να διαχειριστούν κάποιες ιδιαίτερα δύσκολες ή “απειλητικές” εκδηλώσεις του παιδιού. Αν δεν υπάρχει καλή και συστηματική υποστήριξη από την κοινωνική υπηρεσία εποπτείας, ολοκληρωμένη ενημέρωση προς τους αναδόχους γονείς και υπομονή, η αναδοχή αυτή δεν θα τελεσφορήσει.

4.Είστε πρόθυμοι να έχετε κοινωνικούς λειτουργούς στο σπίτι σας, μερικές φορές κάθε μήνα;

“C.C.: Μπορείτε να συνεργαστείτε με μια ομάδα επαγγελματιών για να βοηθήσετε το παιδί είτε να επιστρέψει στο σπίτι του είτε σε άλλη μόνιμη τοποθέτηση, όπως η υιοθεσία; Αυτός ο στόχος απαιτεί άριστες επικοινωνιακές δεξιότητες από μέρους σας και δέσμευση να ακολουθήσετε το σχέδιο που έχουν θέσει οι κοινωνικοί λειτουργοί”.

Ε.Γ: Η απάντησα αφορά ένα σύστημα αναδοχής που εφαρμόζεται σε άλλες χώρες ενώ στη δική μας είναι σχεδόν ανύπαρκτη (πλην του προγράμματος “Πρώτη Αγκαλιά” για βρέφη). Ενώ σε χώρες του εξωτερικού η διαδικασία αναδοχής είναι πράγματι μια καθαρά μεταβατική περίοδος μέχρι το παιδί να επιστρέψει στην οικογένειά του ή να υιοθετηθεί (από μια άλλη οικογένεια), στην Ελλάδα λόγω των συγκεχυμένων συνθηκών, η αναδοχή υλοποιείται χωρίς εξαρχής να είναι σαφής η εξέλιξη της τοποθέτησης εκτός από πολύ συγκεκριμένες περιπτώσεις (π.χ. ασθένεια των γονέων, διαδικασία απεξάρτησης, φυλάκιση, πρόσκαιρη αδυναμία φροντίδας για οποιοδήποτε λόγο). Ακόμη και οι υποψήφιοι ανάδοχοι που έχουν δικά τους παιδιά, συνήθως επιθυμούν μια μακροχρόνια αναδοχή του παιδιού και δύσκολα θα έμπαιναν στη διαδικασία που απαιτεί η αλλαγή περιβάλλοντος του παιδιού. Οι υποψήφιοι ανάδοχοι που δεν έχουν δικά τους παιδιά, ακόμη και όταν προσφέρονται για την προσωρινή αναδοχή του παιδιού, έχουν βαθιά μέσα τους την προσδοκία της μακροχρόνιας αναδοχής ή της υιοθεσίας του παιδιού. Αυτό δεν είναι κακό. Είναι όμως διαφορετικό πράγμα. Αυτό εξηγεί και το γεγονός ότι δεν υπάρχει ενδιαφέρον για αναδοχή μεγαλύτερων σε ηλικία παιδιών ενώ στο κομμάτι της προετοιμασίας του παιδιού να επιστρέψει στην οικογένειά του ή να υιοθετηθεί σπανίως συμμετέχουν οι ανάδοχοι γονείς εξαιτίας της ελλιπούς εκπαίδευσης και εμπειρίας των επαγγελματιών ή της ύπαρξης ενός σαφούς πρωτοκόλλου για το οποίο πρέπει να λαμβάνουν γνώση οι ανάδοχοι γονείς. Συνήθως μόνες τους οι κοινωνικές υπηρεσίες προγραμματίζουν το μέλλον του παιδιού και απλά το ανακοινώνουν και όχι πάντα, και όχι έγκαιρα στους αναδόχους φροντιστές του παιδιού. Στις συνήθεις περιπτώσεις αναδοχής ενός παιδιού οι επισκέψεις των κοινωνικών λειτουργών είναι αυτές που προβλέπονται από τη νομοθεσία για την εποπτεία της αναδοχής , συνήθως μια φορά το μήνα, εκτός αν υπάρχουν ειδικοί λόγοι για συχνότερη επικοινωνία. Δικαίωμα εποπτείας έχουν και οι κοινωνικοί λειτουργοί των ιδρυμάτων που έχουν την επιμέλεια του παιδιού αλλά όχι σε τόσο μεγάλη συχνότητα και κανονικά πρέπει να γίνονται σε συνεργασία με τον κοινωνικό λειτουργό εποπτείας για να μην εξουθενώνουν τους αναδόχους γονείς. Εάν η αναδοχή εξελίσσεται ομαλά, συνήθως οι επισκέψεις των κοινωνικών λειτουργών ελαττώνονται. Υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις ιδρυμάτων που έχουν και την ευθύνη της εποπτείας που είναι εντελώς ασυνεπείς στις υποχρεώσεις υποστήριξης και ελέγχου της προόδου της αναδοχής. ΄Εχουμε παραδείγματα ιδρυμάτων για ανάπηρα ή μη παιδιά που κοινωνικοί λειτουργοί επί 7, 8 ή 10 χρόνια δεν επισκέφθηκε ποτέ την ανάδοχη οικογένεια.

5.Μπορείτε να πείτε αντίο;

“C.C:.Η ανάδοχη φροντίδα δεν είναι μια μόνιμη ρύθμιση. Τα παιδιά θα μετακινηθούν κάποια στιγμή. Η μονιμότητα είναι αυτό που θέλετε για αυτά. Ωστόσο, εσείς και η οικογένειά σας θα προσκολληθείτε σε αυτό το παιδί, γι’ αυτό μην ξεγελάσετε τον εαυτό σας και μη νομίζετε το αντίθετο. Η προσκόλληση είναι κάτι καλό, τόσο για εσάς όσο και για το παιδί. Αν το παιδί μπορεί να προσκολληθεί και να σας εμπιστευτεί, θα μπορέσει να κάνει το ίδιο και με άλλους στη ζωή του και αυτό οδηγεί σε ένα πιο υγιές μέλλον. Ο αποχαιρετισμός δεν χρειάζεται να σημαίνει για πάντα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, με την άδεια του φυσικού ή του θετού γονέα, η σχέση με τα αναδεχόμενα παιδιά σας μπορεί να παραμείνει ανέπαφη μετά από μια μετακίνηση. Εμείς έχουμε σχέση με μερικές από τις προηγούμενες αναδεχόμενες κόρες μας και απολαμβάνουμε να τις βλέπουμε και να λαμβάνουμε κάρτες και τηλεφωνήματα. Μας ζητούν ακόμη και σήμερα συμβουλές”.

Ε.Γ. Η εξέλιξη αυτή δεν είναι η συνήθης στην Ελλάδα. Τα παιδιά που τοποθετούνται σε ανάδοχη οικογένεια συνήθως υιοθετούνται από αυτήν και δεν τοποθετούνται σε άλλη θετή οικογένεια. ΄Ομως, ακόμη και στην περίπτωση συναισθηματικών δεσμών που διατηρούν παιδιά για αρκετά χρόνια με εθελοντές ιδρυμάτων, τα ιδρύματα παραβιάζουν κατάφωρα τα δικαίωμα του παιδιού να διατηρεί δεσμούς με πρόσωπα του υπήρξαν πολύ σημαντικά στην προηγούμενη ζωή του και αποκόπτουν απότομα, αυθαίρετα, καταχρηστικά και αδικαιολόγητα κάθε δεσμό με τα πρόσωπα αυτά. Δίνουν το μήνυμα στο παιδί ότι οι άνθρωποι “μπαινοβγαίνουν” στη ζωή τους χωρίς να μένει τίποτα από τη σχέση που ανέπτυξαν.

6.Είναι τα άλλα παιδιά σας εντάξει με το να αναλαμβάνετε άλλα παιδιά;

“C.C. Είναι σημαντικό να λάβετε υπόψη σας κάθε μέλος της οικογένειάς σας όταν σκέφτεστε να αναλάβετε ένα παιδί. Όλοι στο σπίτι θα ζουν και θα αλληλεπιδρούν με το ανάδοχο παιδί και τις συμπεριφορές του. Τα παιδιά σας θα πρέπει να μοιραστούν το σπίτι, το δωμάτιο, τα παιχνίδια και τους γονείς τους. Θυσιάζουν πολλά για να γίνουν μέρος μιας ανάδοχης οικογένειας. Ρωτήστε τα παιδιά σας πώς αισθάνονται και ακούστε τα! Επίσης, να γνωρίζετε ότι το παιδί σας μπορεί να μάθει ή να πάρει ό,τι γνωρίζει το ανάδοχο παιδί, τόσο τα καλά όσο και τα κακά. Είστε έτοιμοι να στέκεστε πάντα “φρουροί”, κάνοντας το σπίτι σας ασφαλές για όλους όσους ζουν εκεί;” “Λάβετε υπόψη σας ότι πολλές συμπεριφορές μπορεί να μην βγουν στην επιφάνεια μέχρι το παιδί να νιώσει αρκετά ασφαλές για να είναι ο εαυτός του. Οι κοινωνικοί λειτουργοί επίσης δεν γνωρίζουν πάντα τη συμπεριφορά ενός παιδιού κατά τη στιγμή της τοποθέτησης και αυτές οι συμπεριφορές θα έχουν αντίκτυπο στα παιδιά σας”.

Ε.Γ. Ιδιαίτερα εύστοχο ερώτημα. ΄Εχουμε συχνά αντιμετωπίσει τη βαθιά επιθυμία ανθρώπων που μεγαλώνουν τα δικά τους παιδιά, να αναλάβουν τη φροντίδα και άλλου παιδιού σε αναδοχή. Η διαδικασία αυτή δεν είναι απλή, το παιδί που έρχεται από το προνοιακό σύστημα βρίσκεται σε εντελώς διαφορετική κατάσταση αναγκών και κανείς δεν πρέπει να βιάζεται να προχωρήσει σε αυτό το βήμα πριν γίνει μια πολύ συστηματική προεργασία με όλα τα μέλη της οικογένειας. Η περίπτωση πεντάχρονου κοριτσιού από το βρεφοκομείο που τοποθετήθηκε σε ανάδοχη οικογένεια για εννέα -9- χρόνια ενώ η οικογένεια είχε και τα δικά της παιδιά διαφορετικού φύλου και “επιστράφηκε” σε ίδρυμα στα 14 χρόνια του, είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση επιπόλαιης αντιμετώπισης του ζητήματος και φυσικά πλήρους ανικανότητας του φορέα τοποθέτησης που εγκατέλειψε το παιδί χωρίς καμιά υποστήριξη στη διάρκεια όλων των χρόνων της αναδοχής του και εμφανίστηκε για να του δώσει τη “χαριστική βολή” της τοποθέτησης σε νέο ίδρυμα κατά την εφηβεία του.

7.Τέλος, έχετε πολλή αγάπη να δώσετε;

“C.C.Είστε έτοιμοι να διοργανώσετε σε ένα παιδί το πρώτο του πάρτι γενεθλίων; Μπορείτε να το βοηθήσετε να στολίσει το πρώτο του χριστουγεννιάτικο δέντρο ή να σκαλίσει την πρώτη κολοκύθα; Βοηθήστε το παιδί να δει ότι η οικογένεια είναι ένα υπέροχο μέρος για να μεγαλώσει και δείξτε του ένα εξαιρετικό πρότυπο για υγιείς οικογενειακές σχέσεις; Να του δώσετε την ευκαιρία να θεραπευτεί και να αναπτυχθεί;”

Ε.Γ. Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν είναι καθόλου απλή. Η έννοια της “αγάπης” δεν είναι μόνο θεωρητική. Είναι μια σειρά έμπρακτων καταστάσεων που θα δοκιμάσουν τις αντοχές σας και τις απόψεις σας για τη φροντίδα ενός παιδιού. Μπορεί να χρειαστεί να μειώσετε τις ώρες από άλλες ενασχολήσεις, επαγγελματικές ή ελεύθερου χρόνου, να προσαρμόσετε το πρόγραμμά σας σε αυτό του παιδιού ή να αλλάξετε κάποιες συνήθειές σας. Αγάπη σημαίνει ότι όλες οι παραπάνω αλλαγές θα γίνουν αγόγγυστα και θα σας προσφέρουν ικανοποίηση.

“C.C.Εάν μπορείτε να πείτε “ναι”, ειλικρινά, στις περισσότερες από αυτές τις ερωτήσεις, τότε έχετε εξαιρετικές πιθανότητες να γίνετε ένας θαυμάσιος ανάδοχος γονέας”.

8. Χρειάζεται να συμμετέχω σε δικαστικές διαδικασίες για τα θέματα επιμέλειας του παιδιού, ως ανάδοχος γονέας;

Ε.Γ. Ναι χρειάζεται. Εφόσον στο δικαστήριο συζητείται η ανάθεση της επιμέλειας ή της πραγματικής φροντίδας του παιδιού σε ανάδοχη οικογένεια, τη δική σας, είναι καλό να συμμετέχετε στη δίκη. Αυτό βέβαια θα σημαίνει την κάλυψη των δικαστικών εξόδων από εσάς τους ίδιους. Κανονικά, η διαδικασία αυτή θα έπρεπε να αφορά μόνο τα ιδρύματα στα οποία συνήθως ανατίθεται η επιμέλεια του ανηλίκου. ΄Εχει όμως αποδειχθεί ότι τα ιδρύματα – εκτός λίγων εξαιρέσεων- κάνουν πολύ πρόχειρη ή καθόλου δουλειά στη νομική προετοιμασία για τη διασφάλιση του συμφέροντος του ανηλίκου, αδιαφορούν, δεν έχουν νομική εκπροσώπηση, δεν ελέγχουν τα πραγματικά δεδομένα και τις νομικές παραμέτρους προκειμένου να συντάξουν το Α.Σ.Ο.Α. του παιδιού και συχνά το αφήνουν “έρμαιο” στις βλέψεις ακατάλληλων συγγενικών προσώπων. Η σωστότερη διαδικασία για την σύναψη της αναδοχής είναι να ανατίθεται από το δικαστήριο η επιμέλεια του παιδιού σε ίδρυμα και η πραγματική φροντίδα σε αναδόχους γονείς ή εφόσον υπάρχουν οι προϋποθέσεις και η επιμέλειά του στους αναδόχους γονείς (δικαστική αναδοχή). Πολύ συχνά θα συναντήσετε αντιρρήσεις ή αντιδράσεις από το ίδρυμα να λάβουν μέρος στη δίκη οι ανάδοχοι γονείς. Δεν έχουν δικαίωμα να το κάνουν αυτό καθώς οι ανάδοχοι φροντιστές – γονείς ενός παιδιού είναι τα σημαντικότερα πρόσωπα στη ζωή του κατά την περίοδο της ανατροφής του παιδιού από αυτούς και πρέπει να έχουν γνώση και άποψη για τα θέματα που το αφορούν. Αυτό προφυλάσσει το παιδί και από κακούς ή επιπόλαιους χειρισμούς των ιδρυμάτων για το μέλλον του παιδιού και δίνει τη δυνατότητα στους αναδόχους να παρέμβουν δικαστικά εάν χρειαστεί για να προστατέψουν τα δικαιώματα του παιδιού. Γνωρίζουμε ότι πολλά ιδρύματα αποτρέπουν με σκαιότητα τους αναδόχους να συμμετέχουν στις δίκες για την επιμέλεια του παιδιού. Προσπαθείστε να τους πείσετε ότι δεν “απειλούνται”από εσάς και ότι σας ενδιαφέρει και εσάς το καλό του παιδιού αλλά και η κρίση του δικαστηρίου που διαμορφώνεται ευχερέστερα εάν γνωρίσει τους αναδόχους γονείς.

Περισσότερες πληροφορίες θα παρέχουμε σε ειδικό άρθρο μας για τη θεσμική θέση των αναδόχων γονέων στο προνοιακό σύστημα προστασίας των ανηλίκων.