Σκέψεις γύρω από την υιοθεσία/τεκνοθεσία…

Δεν αποκτήσατε δικό σας παιδί. ΄Η αποκτήσατε αλλά επιθυμείτε να εντάξετε στην οικογένειά σας ένα νέο μέλος, ένα παιδί που μπορεί να μην είναι «παιδί της κοιλιάς» αλλά σίγουρα είναι «παιδί της καρδιάς». Και αυτή είναι η ουσία. Ωστόσο, η υιοθεσία, όσο εύκολα και αν ακούγονται οι προτροπές ή οι επιθυμίες για την απόκτηση ενός παιδιού κάποιου ή κάποιων άλλων γονέων, είναι μια υπόθεση που απαιτεί επιμονή, ψυχικό σθένος, βεβαιότητα και σαφήνεια, κυρίως εσωτερική, για τους λόγους που σας οδηγούν σε μια τέτοια απόφαση.

Η υιοθεσία δεν είναι μια εύκολη διαδικασία. Και σωστά. Τα στάδια που θα μεσολαβήσουν θα δοκιμάσουν τις αντοχές, την πίστη στο στόχο σας και την συναισθηματική σας ετοιμότητα. Ωστόσο, το θετικό αποτέλεσμα αξίζει κάθε προσπάθεια. Θα σας το πουν όσοι έχουν υιοθετήσει.

Η υιοθεσία στην Ελλάδα μπορεί να είναι ιδιωτική ή κρατική ή διακρατική. Ιδιωτική είναι η υιοθεσία όταν υπάρχει συμφωνία μεταξύ φυσικού/-ών γονέα/-ων για την υιοθεσία του παιδιού τους, του οποίου έχουν τη γονική μέριμνα, από συγκεκριμένους υποψηφίους θετούς γονείς. Κρατική είναι η υιοθεσία όταν το παιδί έχει ήδη ενταχθεί στο σύστημα κοινωνικής προστασίας και φροντίδας για διαφόρους λόγους. Και στις δύο περιπτώσεις μεσολαβεί η αρμόδια κοινωνική υπηρεσία (Τμήμα Κοινωνικής Μέριμνας της Περιφερειακής Ενότητας) του τόπου κατοικίας των θετών γονέων. Διακρατική  είναι η υιοθεσία ενός παιδιού από μια χώρα διαφορετική από τη χώρα κατοικίας των υποψήφιων θετών γονέων (ΥΘΓ) και είναι πλέον διαδεδομένη ως θεσμός και στην Ελλάδα. Πολλά ζευγάρια και μόνα άτομα που θέλουν να αποκτήσουν παιδί, στρέφονται στη διακρατική υιοθεσία. Προϋπόθεση σε όλες τις περιπτώσεις υιοθεσίας περιπτώσεις είναι η εγγραφή των υποψηφίων θετών γονέων στο Ειδικό και Εθνικό Μητρώο Υποψηφίων Θετών Γονέων, σύμφωνα με το ν. 4538/2018 και το ν. 2447/1996.

Για τη διακρατική υιοθεσία αρμόδια είναι η Διεθνής Κοινωνική Υπηρεσία, Κλάδος Ελλάδας. Περισσότερες πληροφορίες:  https://iss-greece.gr/ti-kanoume/diakratikes-yiothesies/

Η λεγόμενη «κρατική» υιοθεσία αποτελεί μέτρο κοινωνικής προστασίας των ανηλίκων καθώς με το τρόπο αυτό αποκαθίστανται μόνιμα, σε οικογενειακό περιβάλλον, παιδιά που δεν θα είχαν ποτέ τη δυνατότητα να γνωρίσουν οικογένεια, γονείς και μια ανατροφή εξατομικευμένη και πλαισιωμένη με αγάπη και φροντίδα, όπως χρειάζεται κάθε παιδί. Για το λόγο αυτό προβλέπεται στην Διεθνή Σϋμβαση των Δικαιωμάτων του Παιδιού του ΟΗΕ ως ένα δικαίωμα του παιδιού που έχει στερηθεί δια παντός την οικογένειά του για διαφόρους λόγους και μια υποχρέωση του κράτους να μεριμνά για την εφαρμογή της.

Η νομική διάσταση της υιοθεσίας/τεκνοθεσίας.

Η υιοθεσία ανηλίκων αποτελεί νομικό θεσμό που ρυθμίζεται από τον  ελληνικό Αστικό Κώδικα, το νόμο 4538/2018 «Μέτρα για την προώθηση των θεσμών της αναδοχής και της υιοθεσίας», άλλους νόμους και υπουργικές αποφάσεις που εκδόθηκαν για τη ρύθμιση των επιμέρους ζητημάτων. Η υιοθεσία, σε αντίθεση με την αναδοχή που αποσκοπεί – πρωταρχικά- να συνδράμει στην ανατροφή ενός παιδιού επικουρικά, όταν οι γονείς του αδυνατούν να το πράξουν, χωρίς να δημιουργούνται κατ΄αρχήν έννομες γονεϊκές σχέσεις μεταξύ παιδιών και αναδόχων φροντιστών, έχει θεσπιστεί με σκοπό τα παιδιά που στερούνται οικογένειας να αποκτούν μια νέα- θετή- οικογένεια που αντικαθιστά πλήρως , σε δικαιώματα και υποχρεώσεις την φυσική του οικογένεια. Μετά την υιοθεσία, το θετό παιδί αποκτά καθ΄όλα θέση «γνησίου τέκνου» των θετών γονέων του.

Η υιοθεσία ως κοινωνικό μέτρο προστασίας των παιδιών, επιλέγεται εφόσον το παιδί είναι ορφανό ή έχει εγκαταλειφθεί ή διακόψει του δεσμούς με τη φυσική του οικογένεια, ανεξάρτητα αν αυτό γίνεται με ευθύνη των γονέων ή με τη μεσολάβηση των εισαγγελικών και δικαστικών αρχών για την προστασία του παιδιού, έχει αφαιρεθεί από τους γονείς η άσκηση της γονικής μέριμνας ή της επιμέλειας του ανηλίκου και οι γονείς ή γονέας δώσουν την συναίνεσή τους για την υιοθεσία. Σε περίπτωση που οι φυσικοί γονείς αρνούνται να δώσουν τη συναίνεσή τους για την υιοθεσία του παιδιού τους καταχρηστικά, τότε το δικαστήριο μπορεί να αναπληρώσει τη συναίνεση εφόσον συντρέχουν ειδικές προϋποθέσεις.

Υιοθεσία μπορεί να γίνει και σε γνήσιο παιδί του ενός συζύγου από τον άλλο σύζυγο, με τις ειδικές προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος.

Η υιοθεσία κηρύσσεται πάντα με δικαστική απόφαση. Στην Ελλάδα επιτρέπεται μόνο η υιοθεσία ανηλίκων και κατ΄εξαίρεση η υιοθεσία ενηλίκων, μόνο όταν αυτός που πρόκειται να υιοθετηθεί είναι αναδεχόμενο παιδί ή  συγγενής εξ αίματος ή εξ αγχιστείας μέχρι τον τέταρτο βαθμό αυτού που επιθυμεί να υιοθετήσει.

Ποιοι μπορούν να υιοθετήσουν

Κάθε πρόσωπο άγαμο ή διαζευγμένο ή έγγαμο ή ζευγάρι σε γάμο,  μπορούν να γίνουν θετοί γονείς ενός ανηλίκου εφόσον είναι μεταξύ 30 και 60  ετών, υγιείς από λοιμώδη νοσήματα (πλην ηπατίτιδας και ΑΙDS υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις στην κατάσταση της ασθένειάς τους), πνευματικά και ψυχικά υγιείς, δεν έχουν τεθεί σε δικαστική συμπαράσταση και δεν έχουν καταδικαστεί  για μια σειρά προβλεπόμενων από το νόμο αδικημάτων. Η διαφορά ηλικίας μεταξύ του υποψηφίου θετού γονέα και του παιδιού προς υιοθεσία πρέπει να είναι μεταξύ 18 και 50 ετών. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις που τεκμηριώνονται από το Δικαστήριο ως προς το συμφέρον του παιδιού προς υιοθεσία, η διαφορά ηλικίας των 50 ετών μπορεί να είναι μεγαλύτερη.   Η καταλληλότητα για να γίνει κάποιος/-α θετός γονέας κρίνεται από τη έρευνα που διενεργεί η αρμόδια κοινωνική υπηρεσία και τη έκθεση καταλληλότητας που συντάσσει με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας. Ο/Η υποψήφιος/-α θετός γονέας  πρέπει να παρακολουθήσει επίσης εκπαιδευτικά σεμινάρια 30 ωρών προκειμένου να προετοιμαστεί για τη διαδικασία και την ουσία της υιοθεσίας, ειδικά για παιδιά που προέρχονται από ιδρύματα παιδικής προστασίας.  Δεν υπάρχει ιεραρχική σειρά προτεραιότητας ανάλογα με την οικογενειακή κατάσταση του υποψηφίου αναδόχου αλλά σύμφωνα με το νόμο το κριτήριο αποτελεί το συμφέρον του παιδιού που προτείνεται κάθε φορά  για οικογενειακή αποκατάσταση μέσω του θεσμού της υιοθεσίας σε συνδυασμό με τη σειρά προτεραιότητας στην υποβολή της αίτησης .

Παιδιά που μπορούν (πρέπει) να τοποθετούνται σε θετή οικογένεια.

 

  • Σε ιδιωτικό επίπεδο και εφόσον δεν συντρέχει περίπτωση παράνομης πράξης (εμπορία βρεφών με χρηματικό αντάλλαγμα) τα παιδιά των οποίων η μητέρα ή οι γονείς από τους οποίους δεν έχει αφαιρεθεί η γονική μέριμνα, επιθυμούν οι ίδιοι την υιοθεσία του, λόγω αδυναμίας ανατροφής του. Η μητέρα ή και οι δυο γονείς δεν μπορούν να συναινέσουν για την υιοθεσία του παιδιού τους εάν δεν περάσουν 3 μήνες από τη γέννησή του.
  • Σε επίπεδο κρατικής παρέμβασης για την υιοθεσία ενός παιδιού, προς υιοθεσία είναι τα παιδιά τα οποία ούτε έχουν, ούτε προβλέπεται να έχουν οποιαδήποτε σχέση με τη φυσική τους οικογένεια. Πρόκειται για παιδιά τα οποία έχουν ήδη τοποθετηθεί στο σύστημα κοινωνικής προστασίας και φροντίδας, έχει αφαιρεθεί τουλάχιστον η επιμέλειά τους από τους φυσικούς γονείς τους και τα παιδιά διαβιούν σε ιδρύματα παιδικής προστασίας (βρεφοκομεία ή ιδρύματα για παιδιά σχολικής ηλικίας) . Προς υιοθεσία είναι όλα τα παιδιά που πληρούν τις προϋποθέσεις αυτές. Συμπεριλαμβάνονται τα παιδιά με αναπηρίες διαφορετικής βαρύτητας, χρόνιες ή πρόσκαιρες νόσους, προβλήματα ψυχικής υγείας.

Η κατάρτιση της υιοθεσίας

Η υιοθεσία καταρτίζεται πάντα με δικαστική απόφαση. Η διαδικασία ξεκινά με κατάθεση αίτησης υιοθεσίας των υποψηφίων θετών γονέων στο αρμόδιο δικαστήριο και κοινοποίηση της αίτησης αυτής στο Τμήμα Κοινωνικής Μέριμνας της Περιφερειακής Ενότητας του τόπου κατοικίας των θετών γονέων.

Για να αποφασίσει το δικαστήριο την υιοθεσία πρέπει να συναινέσουν και οι φυσικοί γονείς των παιδιών, ανεξάρτητα εάν τους έχει αφαιρεθεί η άσκηση της γονικής μέριμνας του παιδιού τους ή η επιμέλειά του. Υπάρχουν περιπτώσεις που το δικαστήριο μπορεί να αναπληρώσει τη συναίνεση του φυσικού γονέα όταν αυτός/-ή αρνείται να συναινέσει για την υιοθεσία του παιδιού του. Μϊα από αυτές τις περιπτώσεις είναι όταν ένα παιδί ζει σε ίδρυμα κοινωνικής προστασίας ή έχει ανατεθεί η επιμέλεια του σε κοινωνική οργάνωση (μπορεί να βρίσκεται σε αναδοχή) και ο φυσικός γονέας αρνείται καταχρηστικά να συναινέσει. Η έννοια της καταχρηστικότητας σχετίζεται με τη συμπεριφορά ενός γονέα, ως προς την διατήρηση των σχέσεων με το παιδί του, σε όλη τη διάρκεια της απομάκρυνσης του από τη φυσική του οικογένεια και η γενικότερη συμπεριφορά του σε σχέση με την προσδοκία επιστροφής του παιδιού στην φυσική του οικογένεια.

Οι αρμόδιες υπηρεσίες

  • Τα Τμήματα Κοινωνικής Μέριμνας και Αλληλεγγύης των Περιφερειακών Ενοτήτων (πρώην Νομαρχιών) ή οι Διευθύνσεις Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας των Περιφερειών.
  • Τα Κέντρα Κοινωνικής Πρόνοιας Περιφερειών.
  • Τα Δημοτικά Βρεφοκομεία

Οι υπηρεσίες αυτές είναι αρμόδιες για την κατάθεση των αιτήσεων των υποψηφίων αναδόχων γονέων, την κρίση για την καταλληλότητά τους και την εποπτεία (επίβλεψη) της σχέσης υιοθεσίας.

Ειδικό και Εθνικό Μητρώο Υποψηφίων Θετών Γονέων και Εγκεκριμένων Υιοθεσιών.

  • Κάθε ενδιαφερόμενος/-η να γίνει θετός γονέας μετά την κατάθεση των απαραίτητων δικαιολογητικών και την διενέργεια της κοινωνικής έρευνας για την καταλληλότητά του, εγγράφεται σε ειδικό κατάλογο υποψηφίων θετών γονέων που διατηρούν οι αρμόδιες κοινωνικές υπηρεσίες που παραπάνω αναφέρονται. Ο κατάλογος αυτός ορίζεται ως «Ειδικό Μητρώο Υποψηφίων Θετών Γονέων». Μετά την εγγραφή αυτή ακολουθούν τα ειδικά εκπαιδευτικά σεμινάρια, τα οποία μετά την επιτυχή ολοκλήρωσή τους, δίνουν τη δυνατότητα στον/στους υποψηφίους θετούς γονείς  να εγγραφούν στο «Εθνικό Μητρώο Υποψηφίων θετών γονέων» που διατηρεί σε εθνική βάση το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Ε.Κ.Κ.Α.). ΄Ολη η διαδικασία διέπεται από τη νομοθεσία περί προστασίας προσωπικών και ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων. Η διάρκεια παραμονής στα Μητρώα είναι τριών ετών. Μετά και εφόσον δεν έχει τοποθετηθεί παιδί στην οικογένεια, επαναλαμβάνεται η διαδικασία.

Σύνδεση παιδιού με τη θετή οικογένεια.

  • Μέσω ηλεκτρονικού συστήματος διασύνδεσης παιδιών που υπάρχει στο Εθνικό Μητρώο Ανηλίκων και αιτούντων υποψηφίων θετών γονέων (βλ. www.anynet.gr) που περιλαμβάνονται στο Εθνικό Μητρώο Υποψηφίων Θετών Γονέων.
  • Μετά από ανάθεση της πραγματικής φροντίδας του παιδιού με εισαγγελικά διάταξη σε υποψηφίους αρχικά, αναδόχους γονείς, που προέρχονται από το Ειδικό Μητρώο Αναδόχων μιας Περιφερειακής Ενότητας. Η εκδοχή αυτή συναντάται κυρίως σε εγκαταλειμμένα βρέφη σε νοσηλευτικά ιδρύματα, προκειμένου να αποφευχθεί η εισαγωγή σε ίδρυμα. Την εισαγγελική διάταξη πρέπει να ακολουθήσει υποχρεωτικά η έκδοση δικαστικής απόφασης την οποία πρέπει να ζητήσει ο αρμόδιος εισαγγελέας εντός 90 ημερών από την έκδοση της Διάταξής του για τη δικαστική αναδοχή του παιδιού. Εάν η αναδοχή του παιδιού έχει διάρκεια τόση που καταδεικνύει ότι το παιδί δεν πρόκειται ποτέ να επιστρέψει στη φυσική του οικογένεια, οι ανάδοχοι γονείς μπορούν να υποβάλουν αίτηση για υιοθεσία του παιδιού.
  • Στην ιδιωτική υιοθεσία, το παιδί παραδίδεται από τους γονείς ή τη μητέρα του – εφόσον πρόκειται για γεννημένο εκτός γάμου και μη αναγνωρισμένο παιδί- στους υποψηφίους θετούς γονείς με ανάθεση της πραγματικής του φροντίδα με σκοπό της υιοθεσία του. Για το σκοπό αυτό συντάσσεται συμβολαιογραφικά μια δήλωση παράδοσης της πραγματικής φροντίδας του παιδιού στους υποψηφίους θετούς γονείς.
Περισσότερες πληροφορίες για τη κρατική υιοθεσία στο νόμο 4538/2018  και τον ιστότοπο του υπουργείου Κοινωνικών Υποθέσεων www.anynet.gr και www.paidi.gov.gr