Ζούμε σε πολύ ταραγμένους καιρούς. Σε σκοτεινούς καιρούς και αδιάφορους ηγέτες για ό,τι έχει κατακτήσει η ανθρωπότητα – έστω σε κάποια μόνο σημεία του πλανήτη – μέσα στα τελευταία, μόλις 80 χρόνια*. Θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες τίθενται ανοιχτά πλέον σε αμφισβήτηση καθώς το δικαίωμα στη ζωή, η ελευθερία της σκέψης, το δικαίωμα στην κατοικία, την τροφή, την εκπαίδευση, τίθενται πλέον, ολοένα και περισσότερο, σε αμφισβήτηση, ακόμη και σε αυτές τις περιοχές που κατά σύμβαση αποκαλούμε “1ο κόσμο”. Τα δικαιώματα των παιδιών, τα οποία είναι περισσότερο ευάλωτα σε κάθε είδους παραβιάσεις στο περιβάλλον ενός πολέμου, μιας οικονομικής ύφεσης ή έντονων πολιτικοκοινωνικών διεργασιών, εύκολα παραμερίζονται και λησμονούνται, εν ονόματι “σπουδαιότερων” πολιτικών και οικονομικών μέτρων που παίρνουν οι κυβερνήσεις. Σήμερα ήδη, καθώς διαδραματίζεται ένα αιματηρό θέατρο πολέμου, πολύ κοντά σε όλους μας, μέσα στην Ευρώπη, ένας πόλεμος για την ισχύ και το χρήμα, όπως όλοι οι πόλεμοι, διαφαίνεται όλο και περισσότερο σύμφωνα με οικονομικούς και πολιτικούς αναλυτές, μια επερχόμενη επισιτιστική κρίση που θα θέσει σε κίνδυνο βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, ιδιαίτερα στις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, όπως τα παιδιά που ζουν σε δομές κλειστής φροντίδας. Σε ένα οικονομικό περιβάλλον όπου μια σειρά από ιδιωτικά ιδρύματα φυτοζωεί, αδυνατώντας να εξασφαλίσει τα αναγκαία για την αξιοπρεπή διαβίωση των παιδιών, ακόμη και εάν διαθέτει μεγάλα περιουσιακά αποθέματα ωστόσο αναξιοποίητα καθώς κανείς ποτέ δεν ασχολήθηκε με ορθή και αποδοτική διαχείριση των περιουσιών των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, μία γενικευμένη έλλειψη ειδών διατροφής θα πλήξει πρώτα από όλους τους ανθρώπους που δεν έχουν εξασφαλισμένη πρόσβαση σε αυτά. Μια σειρά εξάλλου από τα σοβαρότερα προβλήματα που έχει διαπιστώσει η Ανεξάρτητη Αρχή Συνήγορος του Πολίτη, Βοηθός Συνήγορος του Παιδιού, στις Ειδικές Εκθέσεις για τις συνθήκες διαβίωσης των παιδιών που ζουν σε ιδρύματα των ετών 2004, 2015 και 2020 είναι συνυφασμένα με την αβέβαιη και επισφαλή κατάσταση των ιδιωτικών φορέων που οδηγεί σε πρόσληψη περιορισμένου σε αριθμό και ανειδίκευτου ή ακατάλληλου προσωπικού – το οποίο επιπλέον αλλάζει πολύ συχνά επιδιώκοντας καλύτερες οικονομικές και εργασιακές συνθήκες-, διευθυντικών και άλλων στελεχών, με χαμηλότερα ή μη σχετικά με το αντικείμενο ακαδημαϊκά προσόντα, με καθόλου ή ελάχιστη εμπειρία πάνω στο αντικείμενο που καλούνται διαχειριστούν και παροχή εκπαιδευτικής και υγειονομικής φροντίδας στα παιδιά που στηρίζεται συχνά σε έναν φιλότιμο μεν αλλά ανοργάνωτο εθελοντισμό, πρακτικές χορηγιών χωρίς σταθερότητα και φιλανθρωπικού τύπου συγκέντρωση χρημάτων για την κάλυψη βασικών, βιοποριστικών αναγκών του φορέα. ΄Αλλωστε εντοπίζεται η παραδοξότητα και το οξύμωρον του πράγματος, να προωθούνται προς τοποθέτηση από την Πολιτεία, σε ιδιωτικά ιδρύματα με δεκάδες ελλείψεις, ευάλωτα, “τραυματισμένα” παιδιά χωρίς η αυτή να διασφαλίζει με οποιονδήποτε τρόπο την επαρκή, κατάλληλη και ωφέλιμη για το παιδί κοινωνική φροντίδα. Ο μόνος τρόπος, και βέβαια όχι μόνο οικονομικός είναι να διασφαλιστεί για καθένα ή για τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά, ένα σπίτι, μια οικογένεια, ένα περιβάλλον που θα εξασφαλίζει στο παιδί συναισθηματική πλαισίωση, ασφάλεια και βεβαιότητα για την κάλυψη των στοιχειωδών βιοτικών του αναγκών. Στην τελευταία ημερίδα που πραγματοποίησε το Δίκτυο Αναδόχων Γονέων και Εθελοντών “Δικαίωμα στην Οικογένεια” στην Καλαμάτα, στις 9 Απριλίου 2022 και στο πλαίσιο του Προγράμματος Αctive citizens fund,΄Εργο “Τα δικαιώματα των παιδιών που ζουν σε ιδρύματα/Τα αόρατα παιδιά” διατυπώθηκε από καθ΄ολα αρμόδιο πρόσωπο, την κα Αθηνά Ρονιώτη, κοινωνική λειτουργό της Δομής κλειστής φροντίδας της οργάνωσης “Κιβωτός του Κόσμου” στην Καλαμάτα για αγόρια 6-18 ετών, μια γνωστή σε πολλούς από εμάς πραγματικότητα: Η ματαίωση και η απογοήτευση που εισπράττουν τα παιδιά άνω των 9 ετών εξαιτίας του αδόκιμου, ακατάλληλου και αναποτελεσματικού συστήματος – όπως πολύ συχνά έχουμε κριτικάρει- “ηλεκτρονικού συνταιριάσματος” υποψηφίων αναδόχων γονέων και παιδιών των ιδρυμάτων. Τα παιδιά λοιπόν άνω των 9 ετών, τα παιδιά με αναπηρία ή ακόμη και ένα ασήμαντο πρόβλημα υγείας έχουν σχεδόν μηδενικές πιθανότητες να επιλεγούν από υποψήφιες ανάδοχες οικογένειες και βέβαια να υιοθετηθούν από αυτές ή άλλες οικογένειες. ΄Ετσι τα παιδιά αυτών των ηλικιών προεφήβων και εφήβων και των ειδικών αναγκών, απορρίπτονται ξανά και ξανά, καθώς όχι μόνο η βιολογική τους οικογένεια δεν τα επιθυμούσε αλλά και καμιά άλλη οικογένεια δεν έχει ενδιαφέρον για αυτά. Μια κοινωνία λοιπόν, όπου οι μόνοι που νοιάζονται γι αυτά τα άτυχα παιδιά είναι κάποιοι εργαζόμενοι και κάποιοι “καλοί κύριοι” και “καλές κυρίες” των Διοικητικών Συμβουλίων. Το πρόγραμμα της αναδοχής στήθηκε εξαρχής και συνεχίζει να λειτουργεί λάθος. ΄Οσες αναδοχές πραγματοποιήθηκαν αποσκοπούν στην υιοθεσία των παιδιών και πολύ σωστά, εάν αυτό είναι που χρειάζονται τα παιδιά. ΄Αρα δεν υπάρχει τρέχον πρόγραμμα αναδοχής ανηλίκων στην Ελλάδα , αλλά ένα σύστημα προετοιμασίας οικογένειας και παιδιού για την υιοθεσία του. Ακόμη και όσοι (ανάδοχοι γονείς) δεν προχωρούν σε υιοθεσία έχουν κίνητρο το επίδομα της αναδοχής που σε συνδυασμό με επίδομα αναπηρίας παιδιού – όταν υπάρχει – δίνει ένα ικανοποιητικό εισόδημα σε μια οικογένεια το μεγαλύτερο μέρος του οποίου – πρέπει να – κατευθύνεται έμμεσα ή άμεσα στο ίδιο το παιδί. Στο πλαίσιο αυτό δεν υπάρχει καμιά πιθανότητα να συμπεριληφθούν στο σύστημα της αναδοχής τα μεγαλύτερης ηλικίας παιδιά και αυτό όχι με ευθύνη των ιδρυμάτων αλλά του κράτους. Και αυτό πρέπει να αλλάξει. Με μια γενναία προσπάθεια, ειλικρίνεια μεταξύ των μερών (τώρα το κράτος παριστάνει ότι έχει πρόγραμμα αναδοχής και τα ιδρύματα παριστάνουν ότι συμμετέχουν σε αυτό), αυτονόητη συνεργασία και συμπερίληψη των ιδρυμάτων στο σύστημα αναδοχής με εξατομικευμένη στόχευση εύρεσης ανάδοχης οικογένειας απευθείας από τις δομές φιλοξενίας των παιδιών και με τις προϋποθέσεις πιστοποίησης καταλληλότητας των υποψηφίων αναδόχων που το θεσμικό πλαίσιο προβλέπει. Για τα παιδιά που δεν είναι “δελεαστικά” προς οικογενειακή αποκατάσταση ένας τρόπος υπάρχει, και τον έχουμε προτείνει επανειλημμένα. Η εξωστρέφεια των ιδρυμάτων και η ανάπτυξη οργανωμένου εθελοντισμού για τα παιδιά, που θα μπορεί να οδηγεί και στην αναδοχή τους από ανθρώπους που τα γνώρισαν και ανέπτυξαν συναισθηματικούς δεσμούς μαζί τους. Αφού οι άνθρωποι συνδεθούν ουσιαστικά θα ακολουθήσουν οι τυπικές διαδικασίες και όχι το αντίθετο. Ακόμη και σήμερα, έτσι όπως είναι διαμορφωμένη η κατάσταση, με κατάλληλους σύννομους χειρισμούς μπορεί να επιτευχθεί η αναδοχή παιδιού ιδρύματος από ένα συγκεκριμένο ενδιαφερόμενο ανάδοχο γονέα, αρκεί το ίδρυμα να επιθυμεί να την πραγματοποιήσει σε συνεργασία με το Ε.Κ.Κ.Α. ή χωρίς αυτό. Παρόλα αυτά, είναι απόλυτη ανάγκη να υπάρξει μια αναθεώρηση του συστήματος κοινωνικής αναδοχής των ανηλίκων με την ειλικρινή και ουσιαστική συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων μερών και να μην στερούνται τα παιδιά από ευκαιρίες ζωής.

*Η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, που υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε. το 1948, καθορίζει τα θεμελιώδη δικαιώματα και τις ελευθερίες, για όλες τις γυναίκες και όλους τους άντρες. Μεταξύ αυτών, είναι το δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία και την ιθαγένεια, στην ελευθερία της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας, στην εργασία, στην εκπαίδευση, το δικαίωμα στην τροφή και την κατοικία και το δικαίωμα συμμετοχής στη διακυβέρνηση. Η Διακήρυξη έθεσε τις βάσεις για περισσότερες από 80 συνθήκες και διακηρύξεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα.