και οι αμφιλεγόμενες διαπιστώσεις της ΄Εκθεσης της Ανεξάρτητης Αρχής “Συνήγορος του Πολίτη”για την ΑμΚΕ “Κιβωτός του Κόσμου” μετά την άσκηση ποινικής δίωξης κατά των υπευθύνων.

Της Ελένης Γεώργαρου, 16-4-2023

Σε μια εκδήλωση από τις πολλές που γίνονται για να πούμε και να ξαναπούμε τα ίδια, οι ίδιοι άνθρωποι, στα ίδια μέρη,  σχετικά με την τραγική κατάσταση της χώρας στον τομέα της κοινωνικής φροντίδας ανηλίκων, θαρρώ το 2015, συνάντησα την κα Σαμάνθα Στρατιδάκη, πολλά χρόνια συνεργάτιδα του Βοηθού Συνηγόρου του Πολίτη, στον Κύκλο Δικαιωμάτων του Παιδιού, με γνώσεις και εμπειρία στο αντικείμενο. Δεν ξέρω αν το θυμάται. Ρώτησα τότε, εξαγριωμένη ως συνήθως από την τις κραυγαλέες παραλείψεις του κράτους να ελέγχει τους φορείς κοινωνικής φροντίδας για να προστατεύει χιλιάδες παιδιά, γιατί ο Συνήγορος του Παιδιού δεν πραγματοποίησε ποτέ έρευνα στο Παπάφειο Κέντρο Παιδικής Μέριμνας, αφού είχε μόλις αποκαλυφθεί το περιστατικό τριπλού βιασμού 7χρονου φιλοξενούμενου παιδιού από  άλλο παιδί, 13χρονο, γεγονός που αν μη τι άλλο αποδείκνυε ότι δεν λάμβανε η Διοίκηση τα κατάλληλα μέτρα για να προστατευτούν τα ανυπεράσπιστα μικρά παιδιά από τα μεγάλα, που ήδη είχαν αναπτύξει παραβατική συμπεριφορά και έπρεπε να είναι σε γνώση του ιδρύματος. Όταν ένα παιδί παραπέμπεται για εισαγωγή σε ίδρυμα, μπορεί μεν οι κοινωνικές εκθέσεις παραπομπής του να μην είναι πάντα πλήρεις και λεπτομερείς για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει  και τον χαρακτήρα που έχει διαμορφώσει εξαιτίας αυτών, πολύ γρήγορα όμως το προσωπικό είναι σε θέση να γνωρίζει ποιό παιδί είναι επικίνδυνο για τα άλλα και δη τα μικρότερα που εύκολα γίνονται θύματά του. Τότε, το μακρινό 2015, τα ζητήματα ελέγχου των «κλειστών» ιδρυμάτων βρισκόταν «σε ύπνωση» και ας είχα στείλει μια αναλυτική αναφορά στο Συνήγορο του Παιδιού το 2013 με αφορμή απίστευτες καταστατικές αυθαιρεσίες στο Ορφανοτροφείο «Μέλισσα» του οποίου υπήρξα μέλος της διοίκησης για 8 χρόνια, και ας ακολούθησε η ΄Εκθεση του Συνηγόρου του Παιδιού το 2015 για τα δικαιώματα των παιδιών που ζουν σε ιδρύματα, μετά από 10ετή έρευνα του τότε Συνηγόρου του Παιδιού, κ. Γιώργου Μόσχου. Όλα ήταν γνωστά, απολύτως γνωστά. Η κα Στρατιδάκη λοιπόν μου απάντησε, σωστά υποθέτω, ότι δεν μπορεί να παρέμβει ο Συνήγορος του Παιδιού, χωρίς καταγγελία. Δηλαδή συμβαίνει έγκλημα κατά της γενετήσιας αξιοπρέπειας ενός παιδιού, σωματική βλάβη, απειλή και όλα κατ΄εξακολούθηση και τίποτα από αυτά δεν αποτελεί λόγο για να διενεργηθεί έλεγχος και να εκδοθεί πόρισμα από μια Ανεξάρτητη Αρχή για τον τρόπο λειτουργίας ενός ιδρύματος. Περιττό να πω ότι ένα χρόνο μετά, ο Μητροπολίτης ΄Ανθιμος και το Δ.Σ. απαλλάχθηκε από την ποινική ευθύνη διότι κατά το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών έκαναν όλοι «ότι έπρεπε» για το χειρισμό του περιστατικού, όλοι λοιπόν «αθώοι του αίματος». Το ό,τι δεν έκαναν τίποτα για την πρόληψη τέτοιων περιστατικών δεν μπήκε στην κρίση της Δικαιοσύνης. Δεν βγήκε λοιπόν πόρισμα για την υπόθεση, γιατί ΚΑΝΕΙΣ δεν έκανε καταγγελία, δεν “τόλμησε να κάνει καταγγελία”, γιατί κανείς δεν ενδιαφέρθηκε, τόσα χρόνια, να διερευνήσει και να διαπιστώσει πιθανές πράξεις και παραλείψεις της Διοίκησης, παραβάσεις και της νομοθεσίας για τα δικαιώματα των παιδιών στο συγκεκριμένο- δημόσιο σήμερα- ίδρυμα. Αλλά μήπως και το πόρισμα που εκδόθηκε από την ίδια Ανεξάρτητη Αρχή για το Ιωσηφόγλειο – δημόσιο- ίδρυμα, γνωστό ως «Αγία Βαρβάρα» χρησίμευσε σε τίποτα; ΄Οπως η πρόσφατη υπόθεση της εκπόρνευσης 14χρονου κοριτσιού του ιδρύματος αποκάλυψε, οι παθογένειες παραμένουν ακριβώς οι ίδιες και χειρότερες, αφού τα παιδιά πλέον είναι λιγότερα και αφού υπάρχει ήδη ένας προτεινόμενος άξονας λειτουργίας, τον οποίο απλώς οι αρμόδιοι αγνόησαν. Αφορμή για τον μεγάλο ομολογουμένως πρόλογο, έδωσε η δημοσίευση τη Μ.Δευτέρα, του Πορίσματος της Ανεξάρτητης του Συνηγόρου του Πολίτη για την «Κιβωτό του Κόσμου» (δημοσίευση εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ Σάββατο 15, Κυριακή 16 Απριλίου 2023 σ.15) με υπέρτιτλο: «Συνθήκες δεσμωτηρίου στην «Κιβωτό» και υπότιτλο: «Η έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη διαπιστώνει ότι η δομή λειτουργούσε σαν φυλακή, με σκληρές τιμωρίες και βία». Η «Κιβωτός» ως γνωστόν είναι Ν.Π.Ι.Δ. Μεταξύ των διαπιστώσεων περιλαμβάνεται και η εξής:

«Ο Συνήγορος διαπιστώνει ότι το μοντέλο λειτουργίας της «Κιβωτού» βασιζόταν στην κρίση και τις απόψεις του (π. Αντωνίου) για τη διαπαιδαγώγηση και τη μεταχείριση των παιδιών και δεν επιδεχόταν κριτική ή αμφισβήτηση. Το κύρος και η ευρεία κοινωνική αποδοχή που περιέβαλε τη δημόσια εικόνα του είχε καταστήσει την «Κιβωτό του Κόσμου» ουσιαστικά υπεράνω κριτικής και ελέγχου από τους αρμόδιους φορείς της Πολιτείας».

Τί λέτε; Σοβαρά τώρα; Μόνο η λειτουργία μόνο της “Κιβωτού του Κόσμου”, βασιζόταν στην κρίση και τις απόψεις του ιδρυτή και αφανούς διοικητή της π. Αντωνίου, ενώ είναι γνωστό ότι όλα τα ιδρύματα και καθένα χωριστά λειτουργεί ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ βάσει των υποκειμενικών αντιλήψεων της εκάστοτε διοίκησης, τα συμφέροντα που εξυπηρετεί και τους στόχους που επιδιώκει; Δεν γνωρίζει η Ανεξάρτητη Αρχή ότι μέχρι σήμερα δεν υπάρχει ενιαίο παιδαγωγικό πλαίσιο για τα ιδρύματα, δημόσια και ιδιωτικά και ισχύει η “ενός ανδρός αρχή” δηλαδή ο εκάστοτε επικεφαλής του φορέα ως Πρόεδρος Δ.Σ. ή ως Διοικητής και διοικητικό συμβούλιο που τον που τον ακολουθεί, ασκεί ό,ποια παιδαγωγική πολιτική επιθυμεί ακόμη και παραβιάζοντας βασικές αρχές της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού και κάθε άλλης σχετικής διακήρυξης, εθνικής και συνταγματικής νομοθεσίας; Από την άλλη πλευρά, το κύρος του π. Αντώνιου συνιστούσε λόγο αποτροπής του ελέγχου ή η ανυπαρξία οποιουδήποτε ενδιαφέροντος και βούλησης της Πολιτείας , η αδικαιολόγητη και παράνομη  επανάπαυσή της, να μην ελέγχει όχι την «Κιβωτό του Κόσμου» αλλά ΚΑΝΕΝΑ ίδρυμα; Δηλαδή ελέγχονταν και εποπτεύονταν όλες οι άλλες δομές, π.χ. του «Χαμόγελου του Παιδιού», των «Παιδικών Χωριών SOS”, των δεκάδων ορφανοτροφείων στη χώρα, μερικά υπό τη σκέπη συχνά της Εκκλησίας, οι δημόσιες – και δημοτικές- δομές ανά τη χώρα και δεν ελεγχόταν η «Κιβωτός» λόγω του «κύρους» του π.Αντωνίου; Οι διαπιστώσεις αυτές δεν απηχούν καθόλου την αλήθεια και την πραγματικότητα. Η «Κιβωτός» δεν ελεγχόταν, γιατί απλώς δεν ελεγχόταν όπως έπρεπε κανένα ίδρυμα και δεν θα ελεγχόταν μέχρι σήμερα – στο βαθμό που ελέγχονται και βέβαια  δεν γνωρίζουμε ούτε τη συχνότητα, ούτε την ποιότητα, ούτε τον αριθμό των ιδρυμάτων που ελέγχονται,   γιατί έπρεπε οι εκθέσεις αξιολόγησης να είναι δημόσιες και να αναρτώνται στο paidi.gov.gr και όχι να αποκρύπτονται όπως όλα τα άλλα στοιχεία που αφορούν την παιδική προστασία – αν δεν προέκυπταν ζητήματα παραβιάσεων των δικαιωμάτων των παιδιών, μερικές φορές και ως fake news, που εξυπηρετούσαν την συγκυριακά επιβαλλόμενη πολιτική για την παιδική προστασία από την Ε.Ε. σε συνδυασμό με την καριέρα της κας Μιχαηλίδου που δυστυχώς αδυνατεί να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και επιτέλους να μας πει αλήθειες που πρέπει να είναι δημόσια ορατές.  «Ως προς τη μεταχείριση των ανηλίκων» συνεχίζει το Πόρισμα «ο Συνήγορος συγκέντρωσε μαρτυρίες από πρώην φιλοξενούμενους και εργαζόμενους οι οποίοι περιέγραψαν ότι τα παιδιά υποβάλλονταν σε ένα σύστημα αξιολόγησης», σύμφωνα με το οποίο τα παιδιά που ήταν συνεπή απολάμβαναν προνόμια και τα παιδιά που δεν ήταν υφίσταντο σωματικές τιμωρίες, διακοπή φοίτησης και υποχρεωτική/καταναγκαστική εργασία. Δεν θα σταθώ στο αυτονόητο: Δεν νοείται και δεν δικαιολογείται τιμωρητικό σύστημα αυτών των διαστάσεων και αυτής της φύσης. Ως προς το σύστημα αξιολόγησης των παιδιών όμως , προφανώς και υπάρχει σε ΟΛΑ τα ιδρύματα. Προφανώς και τα παιδιά που επιδεικνύουν συνεπή συμπεριφορά επιβραβεύονται και τα παιδιά που δημιουργούς προβλήματα τιμωρούνται ή “έχουν συνέπειες” κατά το πολιτικά ορθό, με διαφόρους τρόπους. Το θέμα δεν είναι βέβαια μόνο να επιβραβεύεις τα «καλά» παιδιά, το δύσκολο θέμα είναι να βρεις τρόπο να διαχειριστείς προς όφελός τους, τα παιδιά που δεν είναι σε θέση πραγματικά, λόγω των χρόνιων προβλημάτων κακοποίησης και παραμέλησης που υπέστησαν , λόγω της ανυπαρξίας ενός συστήματος πρόληψης και έγκαιρης παρέμβασης να ενταχθούν σε οποιοδήποτε πλαίσιο. Και τέτοια παιδιά υπάρχουν πολλά, πάρα πολλά. Παιδιά που δεν πήγαν ποτέ σχολείο, παιδιά που δεν γνώρισαν ποτέ τη φροντίδα και την πλαισίωση της οικογένειας με τα όρια και τους στόχους, παιδιά που πραγματικά δεν μπορούν να νοηματοδοτήσουν τη ζωή τους, ακολουθώντας μια κανονική πορεία και μια φυσιολογική παιδική ηλικία.  Ναι υπάρχουν παιδιά ιδρυμάτων που είτε πηγαίνουν είτε δεν πηγαίνουν στο σχολείο είναι το ίδιο πράγμα. Δεν μαθαίνουν τίποτα, δεν εισπράττουν τίποτα από τη μαθησιακή διαδικασία. Ναι, υπάρχουν παιδιά που ζουν σε ιδρύματα και μισούν το σχολείο γιατί και εκεί είναι «τα παιδιά» του ιδρύματος και το σκάνε και βιαιοπραγούν. Και ναι το ίδρυμα πρέπει να έχει ένα σχέδιο και μια προοπτική γι αυτά τα παιδιά. Και ΚΑΝΕΝΑ ίδρυμα δεν έχει. Γιατί είναι θέμα σύνθετο και απαιτεί συστηματική, πολυετή εξειδικευμένη και συλλογική εργασία. Γιατί ποτέ δεν έγινε καμιά συζήτηση, καμιά καταστατική διαδικασία, καμιά προσπάθεια να γίνει ένα ενιαίο πλαίσιο λειτουργίας των ιδρυμάτων, για μια κοινή αντιμετώπιση των ζητημάτων – και της-  εκπαίδευσης δηλαδή του εργαλείου που θα εντάξει τα παιδιά στην κοινωνία, θα τα καταστήσει εν δυνάμει ισότιμα με τα υπόλοιπα. Δεν κάνει μια έρευνα ο Συνήγορος του Παιδιού να εξετάσει πόσα παιδιά και με ποιες επιδόσεις βρίσκονται σήμερα σε ιδρύματα; ΄Εκανα αναφορά στο Συνήγορο του Παιδιού για την ανυπαρξία κάλυψης των εκπαιδευτικών αναγκών των παιδιών κατά τη διάρκεια της πανδημίας από τον Covid-19, ζητώντας να διερευνηθεί πόσα από τα παιδιά των ιδρυμάτων – που ακόμη σήμερα δεν ξέρουμε πόσα είναι –  αξιοποίησαν επί 2 χρόνια την εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Δεν πήρα απάντηση γιατί μάλλον δεν ήταν δυνατόν να πάρω. ΄Αλλωστε το ξέρω. ΚΑΝΕΝΑ ΠΑΙΔΙ.

«Στις σελίδες του πορίσματος αναφέρεται ακόμη ότι οι υπεύθυνοι της δομής και συγκεκριμένα η πρεσβυτέρα Σταματία Γεωργαντά διατηρούσε τους κωδικούς πρόσβασης των  παιδιών στα Μέσα Κοινωνικής δικτύωσης και ασκούσε έλεγχο στις επαφές και επικοινωνίες τους ενώ πάγια τακτική της δομής ήταν οι συναντήσεις των παιδιών με συγγενικά τους πρόσωπα να επιτηρούνται και οι τηλεφωνικές επικοινωνίες να γίνονται μέσω ανοιχτής ακρόασης για τον ίδιο ακριβώς λόγο».

Και εδώ μας εκπλήσσει η διαπίστωση. Αφενός γιατί δεν είναι δυνατόν η πρεσβυτέρα να διαχειριζόταν κωδικούς παιδιών πολλών δομών ανά την Ελλάδα, αφετέρου γιατί ΚΑΝΕΝΑ ίδρυμα δεν επιτρέπει στα παιδιά και ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ να έχουν ελεύθερη πρόσβαση σε ΜΚΔ, ως ανήλικα. Η παρακολούθηση των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων των παιδιών  επίσης είναι μια πάγια τακτική των ιδρυμάτων και παρακαλούμε πολύ εκπρόσωπο του Συνήγορου του Παιδιού να μας υποδείξει ίδρυμα που δεν την ακολουθεί. Αν αυτό συνιστά σωστή ή λάθος πρακτική εξαρτάται από το ιστορικό του παιδιού και της οικογένειάς του για την πρόληψη δυσάρεστων εξελίξεων. Και καταλήγουμε πάλι στο αυτονόητο συμπέρασμα: Στην «Κιβωτό του Κόσμου» διαπιστώνεται ότι συνέβαιναν πράγματα που σε μεγάλο βαθμό συνέβαιναν και συμβαίνουν μέχρι σήμερα στα παιδιά όλων των ιδρυμάτων. Παραβιάσεις δικαιωμάτων που είναι σε ημερήσια διάταξη και το χειρότερο από όλα είναι, ότι ακόμη και σήμερα ούτε τις γνωρίζουμε, ούτε θα τις μάθουμε ποτέ.

Κι αυτό γιατί ακόμη και σήμερα δεν έχουν εξασφαλιστεί οι δικλείδες ασφαλείας εκείνες που θα καθιστούσαν την παραβίαση μιας σειράς δικαιωμάτων των παιδιών, αδύνατη ή τουλάχιστον δύσκολη. Γιατί μια δικλείδα ασφαλείας ήταν η υποχρεωτική παρουσία εθελοντών μέσα στα ιδρύματα, δηλαδή πρόσωπα της κοινότητας και όχι μόνο ιδρυματικά και η υφυπουργός Μιχαηλίδου με την δήθεν πρωτοποριακή Υ.Α. για τα λειτουργία των ιδιωτικών ιδρυμάτων (Μάιος 2022) έκρινε την συμμετοχή των εθελοντών προαιρετική. «Βούτυρο στο ψωμί» των κακοπροαίρετων και ανίκανων διοικήσεων να μην αφήνουν κανέναν μη ελεγχόμενο από τους ίδιους να έχει πρόσβαση στο άβατο του ιδρυματικού χώρου, με τον κίνδυνο να “διαρρεύσουν”, ακατάλληλες ή κακοποιητικές συμπεριφορές ή ακόμη συμπεριφορές και αποφάσεις της Διοίκησης που βλάπτουν τα συμφέροντα των παιδιών.  

Γιατί το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας για τα παιδιά πάσχει βαθιά από ανικανότητα, υποκρισία, αδιαφορία. Για το λόγο αυτό δεν καταρτίζονται ενιαίοι κανονισμοί λειτουργίας των δομών παιδικής προστασίας, για το λόγο αυτό η Υ.Α. για τα ιδιωτικά ιδρύματα συνιστά «στάχτη στα μάτια», ενώ σύντομα λήγει η μεταβατική περίοδος για την προσαρμογή όλων των λειτουργούντων ιδιωτικών  δομών παιδικής προστασίας στις προδιαγραφές που θέτει σύμφωνα με το άρθρο 18 παρ. 2: « Οι υφιστάμενες ΜοΠΠ οφείλουν, μέσα σε αποκλειστική προθεσμία ενός (1) έτους από τη δημοσίευση της παρούσας απόφασης, να προσαρμόσουν την λειτουργία τους προς τις διατάξεις αυτής». Η προθεσμία λήγει στις 10 Μαϊου του 2023. Θα σας ενημερώσουμε έγκαιρα για την παράταση ή αλλιώς το Υφυπουργείο Κοινωνικών Υποθέσεων που μέχρι σήμερα μας ΑΠΟΚΡΥΠΤΕΙ συνειδητά τη λίστα των ιδιωτικών ιδρυμάτων, (δεν) θα μας ενημερώσει για το πόσες δομές έχουν προσαρμοστεί στην Υ.Α. και έχουν πάρει άδεια λειτουργίας σύμφωνα με αυτήν.  Και για να ξέρουμε όλοι, όσοι ιδιωτικοί φορείς δεν προσαρμοστούν, θα κλείσουν και τα παιδιά θα μεταφερθούν στις δημόσιες δομές που μπορούν να λειτουργούν χωρίς προδιαγραφές, χωρίς κανόνες, χωρίς προσωπικό, με κανονισμό λειτουργίας 40 χρόνων πίσω (κατά τη διάρκεια των οποίων δεν άλλαξαν και πολλά). ΄Η θα ενταχθούν κάποια τυχερά, σε δομές Ημιαυτόνομης Διαβίωσης εφήβων που προβλέπεται προς το παρόν να λειτουργούν πιλοτικά από άσχετες με το συγκεκριμένο αντικείμενο ιδιωτικές Μ.Κ.Ο., με χρήματα του Ταμείου Ανάκαμψης (της Ε.Ε.) που όταν τελειώσουν τα παιδιά θα ξαναγυρίσουν στα 18 τους πίσω στο ίδρυμα. ΄Η το πλέον αναμενόμενο με την εφαρμογή της Υ.Α., θα αρχίσουν οι χρονικές παρατάσεις , όπως τόσες και τόσες άλλες υπουργικές αποφάσεις και μια άλλη κυβέρνηση ή ένας άλλο υπουργός θα κάνει τις αλλαγές.   Δεν χρειάζεται νομίζω να διευκρινιστεί ότι το κείμενο αυτό γράφεται όχι για την υπεράσπιση της «Κιβωτού» και κάθε «Κιβωτού», άλλωστε από το 2004 δεν πάψαμε να επισημαίνουμε την τριτοκοσμική αυτή κατάσταση, αλλά γιατί πρέπει επιτέλους να λέγονται τα πράγματα με το όνομά τους. Από όλους.